MÖ ikibinli yıllarda Hititlerin elinde bulunan Birecik adının Birthe olduğu sanılıyor. MÖ 9.yüzyılda Asurların eline geçen Birecik sırasıyla Pers, Makedonya, Roma ve Bizans egemenliklerini yaşamıştır.
780 yılında Müslümanlar tarafından fethedilmiştir. Birecik 1517de Osmanlı topraklarına katılmış, yaklaşık 400 yıl Osmanlı Devletinin hakimiyetinde kalmıştır. 1919da bir süre İngiliz işgalinde, Kasım 1919- Nisan 1920 arasında ise Fransız işgalinde kaldı. 19. yy. sonralarında Halep vilayetinin Urfa mutasarrıflığına bağlı bir kaza iken Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Şanlıurfa iline bağlanmıştır.
kaynaklar:
birecik.gov.tr
birecik.bel.tr
780 yılında Müslümanlar tarafından fethedilmiştir. Birecik 1517de Osmanlı topraklarına katılmış, yaklaşık 400 yıl Osmanlı Devletinin hakimiyetinde kalmıştır. 1919da bir süre İngiliz işgalinde, Kasım 1919- Nisan 1920 arasında ise Fransız işgalinde kaldı. 19. yy. sonralarında Halep vilayetinin Urfa mutasarrıflığına bağlı bir kaza iken Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Şanlıurfa iline bağlanmıştır.
Birecik, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Orta Fırat bölümünde Şanlıurfa iline bağlı 96.000 nüfuslu bir ilçe merkezidir. Fırat ırmağının eskiden sadece doğu kıyısındayken son yıllarda her iki kıyısı üzerinde, deniz seviyesinden 450 metre yükseklikte kurulmuştur. Birecik Şanlıurfaya 83, Gaziantepe 63 km uzaklıktadır. Evler, ırmak boyundaki dar bir düzlükte ve bunun gerisinde yükselen dik bir yamaç üzerine yayılır. Bu yamaç üzerinde bir de kalesi vardır. Fırat, Birecikin bulunduğu noktadan itibaren aşağıya doğru ufak çapta nehir nakliyatına elverişlidir. Bu sebeple, Birecik eskiden beri kara ve nehir ulaşımı arasında bir aktarma yeri olarak önem kazanmıştır. Daha sonraki devirlerde İstanbul-Bağdat demiryolunu Birecikten değil de biraz güneyden geçmesi ve kervan ticaretinin eski önemini kaybetmesiyle kasaba gerilemeye başladı. İnşası 1951de başlayıp 1956da sona eren Birecik Köprüsünün yapılması kasabanın önemini yeniden artırdı.
Aramice Bîrsâ kelimesinden türeyen ve Arapça kale, hisar anlamına gelen el-Bîre olarak olarak bahsedilen Birecik, küçük kale anlamına gelmektedir. Antik dönemde yerleşimden Makedonopolis olarak da bahsedilmiştir.
Fırat Nehri kıyısında yer alan yerleşimin tarihi, bu konumundan ötürü oldukça eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Hititler döneminde iskanın başladığı düşünülen Birecike M.Ö 9. yüzyıl ortalarında Asurlular hakim olmuştur. Daha sonra Pers, Makedon ve Seleukosların egemenliğine giren yerleşim M.S 2. yüzyılda kesin olarak Roma topraklarına katılmıştır. Roma İmparatorluğunun bölünmesiyle Bizans topraklarında kalan yerleşim 637 yılında İyâz bin Ganm komutasındaki Arap ordularınca ele geçirildi. Abbasiler döneminde yerleşim yeniden imar edildi. Bizans ve Arap güçleri arasında sıkça el değiştirdi.
11. yüzyılın ikinci yarısında yerleşim Büyük Selçuklu Devletinin egemenliğine girmiş, 1096da ise Bizanslılar tarafından yeniden ele geçirilmiştir. Ancak Bizans hakimiyeti de kısa sürmüş ve yerleşim Birinci Haçlı seferi sırasında 1098 de kurulan Urfa Kontluğu topraklarına katılmıştır. Musul atabegi İmâdeddin Zengî 1144te Urfayı Haçlı Kontluğundan aldıktan sonra 1145te Birecik bir süre kuşatsa da ele geçiremedi. Kale, 1150 yılında Urfa kontesi Beatrice tarafından Bizans İmparatorluğuna satıldı.
Yerleşim bir süre sonra Artuklular hakimiyet kurmuş, sonrasında yerel valilerce yönetilmeye başlayan yerleşim, 1182 de şehre gelen Selahaddin Eyyubi ye bağlılığını bildirmiştir. 1260 yılında Hülagû Han tarafından ele geçirilen ve yağmalanan Birecik, hemen sonrasında Memlukluların eline geçmiştir. 1264deki Moğol kuşatmasında şehir yakılırken yaşayanların büyük kısmı da öldürülmüştür. Baybarsın Birecike doğru hareketi sonucu kuşatma kaldırılmış ve Memlükler kaleyi tahkim etmiştir.
Memlüklerin Anadoluya gerçekleştirdiği harekatlarda önemli bir üs konumunda olan Birecik kalesi 1275 yılında Moğollar tarafından yeniden kuşatıldı. Ancak Baybarsın yardıma gelmesiyle Moğollar kuşatmayı kaldırarak geri çekildi.
1418 yılında şehir Karakoyunlular tarafından yağmalandı. 1472 yılında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından ele geçirildi[. Ancak yerleşim kısa süre sonra yeniden Memlük denetimine girdi. Birecik, 1516 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. Bir süre Diyarbekir Eyaleti nin sancaklarından oldu. Liman şehri olması ve tersanenin varlığıyla Anadoludan Bağdat ve Basraya ulaşımda önemli bir merkez konumunda bulundu. Halep ve sonrasında Rakka eyaletlerinin bir sancağı olan yerleşim, 19. yüzyıl ortalarında Halep Eyaletinin Rakka sancağına bağlı bir kaza konumundaydı. Halep Vilayetinin kurulmasıyla Urfa sancağının bir kaza merkezi oldu.
I. Dünya Savaşı sonrasında 27 Şubat 1919da İngiliz güçleri Birecike girmiş, ancak aynı yıl içerinde Fransız kuvvetleri Birecike yerleşmiştir. Fransızlar 10 Temmuz 1920de Birecikten çekilmiştir. Cumhuriyetin ilanıyla kaza merkezi statüsünde bulunan yerleşim Şanlıurfa ilini oluşturan ilçelerden biri oldu. 1956 yılında Fırat Nehri üzerinde inşa edilen köprü sayesinde şehir yeniden gelişme gösterdi. Kelaynak kuşlarıyla ünlü, Fırat nehrinin çekiciliği ile doğal ve tarihi eserleriyle göze hoş gelen bir ilçedir. Birecik köprüsü Türkiyenin ikinci uzun ırmak köprüsüdür. Birecik kuzeyinde Birecik Barajı güneyinde ise, Karkamış Barajı arasında göl havzasında kalmaktadır.
Aramice Bîrsâ kelimesinden türeyen ve Arapça kale, hisar anlamına gelen el-Bîre olarak olarak bahsedilen Birecik, küçük kale anlamına gelmektedir. Antik dönemde yerleşimden Makedonopolis olarak da bahsedilmiştir.
Fırat Nehri kıyısında yer alan yerleşimin tarihi, bu konumundan ötürü oldukça eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Hititler döneminde iskanın başladığı düşünülen Birecike M.Ö 9. yüzyıl ortalarında Asurlular hakim olmuştur. Daha sonra Pers, Makedon ve Seleukosların egemenliğine giren yerleşim M.S 2. yüzyılda kesin olarak Roma topraklarına katılmıştır. Roma İmparatorluğunun bölünmesiyle Bizans topraklarında kalan yerleşim 637 yılında İyâz bin Ganm komutasındaki Arap ordularınca ele geçirildi. Abbasiler döneminde yerleşim yeniden imar edildi. Bizans ve Arap güçleri arasında sıkça el değiştirdi.
11. yüzyılın ikinci yarısında yerleşim Büyük Selçuklu Devletinin egemenliğine girmiş, 1096da ise Bizanslılar tarafından yeniden ele geçirilmiştir. Ancak Bizans hakimiyeti de kısa sürmüş ve yerleşim Birinci Haçlı seferi sırasında 1098 de kurulan Urfa Kontluğu topraklarına katılmıştır. Musul atabegi İmâdeddin Zengî 1144te Urfayı Haçlı Kontluğundan aldıktan sonra 1145te Birecik bir süre kuşatsa da ele geçiremedi. Kale, 1150 yılında Urfa kontesi Beatrice tarafından Bizans İmparatorluğuna satıldı.
Yerleşim bir süre sonra Artuklular hakimiyet kurmuş, sonrasında yerel valilerce yönetilmeye başlayan yerleşim, 1182 de şehre gelen Selahaddin Eyyubi ye bağlılığını bildirmiştir. 1260 yılında Hülagû Han tarafından ele geçirilen ve yağmalanan Birecik, hemen sonrasında Memlukluların eline geçmiştir. 1264deki Moğol kuşatmasında şehir yakılırken yaşayanların büyük kısmı da öldürülmüştür. Baybarsın Birecike doğru hareketi sonucu kuşatma kaldırılmış ve Memlükler kaleyi tahkim etmiştir.
Memlüklerin Anadoluya gerçekleştirdiği harekatlarda önemli bir üs konumunda olan Birecik kalesi 1275 yılında Moğollar tarafından yeniden kuşatıldı. Ancak Baybarsın yardıma gelmesiyle Moğollar kuşatmayı kaldırarak geri çekildi.
1418 yılında şehir Karakoyunlular tarafından yağmalandı. 1472 yılında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından ele geçirildi[. Ancak yerleşim kısa süre sonra yeniden Memlük denetimine girdi. Birecik, 1516 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. Bir süre Diyarbekir Eyaleti nin sancaklarından oldu. Liman şehri olması ve tersanenin varlığıyla Anadoludan Bağdat ve Basraya ulaşımda önemli bir merkez konumunda bulundu. Halep ve sonrasında Rakka eyaletlerinin bir sancağı olan yerleşim, 19. yüzyıl ortalarında Halep Eyaletinin Rakka sancağına bağlı bir kaza konumundaydı. Halep Vilayetinin kurulmasıyla Urfa sancağının bir kaza merkezi oldu.
I. Dünya Savaşı sonrasında 27 Şubat 1919da İngiliz güçleri Birecike girmiş, ancak aynı yıl içerinde Fransız kuvvetleri Birecike yerleşmiştir. Fransızlar 10 Temmuz 1920de Birecikten çekilmiştir. Cumhuriyetin ilanıyla kaza merkezi statüsünde bulunan yerleşim Şanlıurfa ilini oluşturan ilçelerden biri oldu. 1956 yılında Fırat Nehri üzerinde inşa edilen köprü sayesinde şehir yeniden gelişme gösterdi. Kelaynak kuşlarıyla ünlü, Fırat nehrinin çekiciliği ile doğal ve tarihi eserleriyle göze hoş gelen bir ilçedir. Birecik köprüsü Türkiyenin ikinci uzun ırmak köprüsüdür. Birecik kuzeyinde Birecik Barajı güneyinde ise, Karkamış Barajı arasında göl havzasında kalmaktadır.
kaynaklar:
birecik.gov.tr
birecik.bel.tr